خرید کالا و خروج آن از کشور توسط اتباع بیگانه،بدون پرداخت مالیات.
دو سند(تلگراف )در ارتباط با اعتراض اصناف ایرانی از پرداخت مالیات از طرف آنها و خرید کالا و خروج آن توسط اتباع بیگانه و حکم ناصرالدین شاه مبنی بر مطالبه قطعی مالیات از تبعه خارجه درین ارتباط.
سند شماره یک :[تلگراف صدر اعظم به حکام ولایات]
از تهران به قم رمضان 1302
به حكام آن ولایات تلگراف شود كه:
به حكم همایون از تبعه خارجه كه جزو اصناف هر ولایت مشغول كاری و دادوستد صنفی می‌باشند، می‌باید مثل اصناف دولت علیه ایران مالیات صنفی مطالبه شود.
سفارت روس صورت خواسته است كه كارگزاران دولت معلوم نمایند و صورت اصناف هر ولایت چه چیز است و هر صنفی چقدر مالیات دارد و چند باب درب دكان دارند كه مالیات هر صنف میان آنها تقسیم و مطالبه ‌شود. این صورت را خواسته‌اند كه در سفارت ضبط شود كه به رؤسای خودشان قدغن نمایند، در هرجا از عهده مالیات صنفی برآیند و مباشر نتواند، زیاده از آن از آنها مطالبه نماید. با تعجیل تمام این صورت واضح و روشن و زبان‌دار نوشته با اولین وسیله ارسال دارند كه این مسئله بگذرد تا از روی حقیقت صورت را نوشته ارسال دارند.صدراعظم‌
جواب‌
حضور حضرت مستطاب اجل اعظم اكرم افخم صدراعظم مد ظله العالی
در باب تبعه خارجه كه در ولایات كاسبی و دادوستد می‌نمایند، مقرر شده بود كه حسب الامر اقدس رسیدگی كرده به عرض برساند. از تبعه خارجه كسی در قم متوقف و مشغول كاسبی نیست، مگر این اشخاصی كه به موقع می‌آیند، خرید خود را كرده می‌روند، قریب دو هزار تومان خرید پوست می‌كنند. مالیات پوست خزی كه از دیوان جزو مالیات كلاهدوز جمع شده، بیست و پنج تومان است، صنف كلاهدوز هر سال به حكومت عارض و متظلم بوده‌اند كه مالیات دیوان را ما می‌دهیم، خرید پوست را تبعه خارجه می‌كند. وصول این مالیات از صنف كلاهدوز برای حكومت زحمت دارد،
نمی‌دهند، موقوف به حكم اولیای علیه قاهره است. مشهدی مرتضی نام قراباغی رعیت دولت علیه روس، یك ماه قبل از عید نوروز، الی بیست و پنجم شهر رمضان به قم اقامت دارد، خرید پوست بره می‌نماید و می‌رود، مشهدی حاجی نام قراباغی، رعیت دولت علیه روس از اول بهار، الی بیست و پنجم شهر رمضان خرید پوست بره كرده، می‌رود.
شخص ارمنی دو سال است كه می‌آید در دهات قم و غیره، درخت گردو می‌خرد و كره آن را بیرون آورده، حمل به دولت خارجه می‌كند، در شهر نیست كه معلوم شود رعیت كدام دولت است. دو نفر ارمنی رعیت دولت علیه روس می‌باشند، همه ساله فصل پاییز می‌آیند پوست روباه و مغز بادام خریداری كرده حمل می‌نمایند.نایب الحكومه قم 6 شهر شوال المكرم [1302]
منبع: فاطمه قاضیها، سفرهای ناصرالدین شاه به قم، تهران ،سازمان اسناد ملی ایران،1381،صص310-311.
تصویر فوق برگرفته از:
«مرقع اصناف» مجموعه ای است از تصاویر که در دوران ناصرالدین شاه قاجار تهیه شده و اکنون در کتابخانه ی کاخ موزه ی گلستان نگهداری می شود.تحت عنوان " حاجی ابراهیم کلاه دوز"