خلاصه ای از مقاله عزت الدوله
تنها خواهر تنی ناصرالدین شاه قاجار
محمد شاه سومین شاه قاجار نوۀ فتحعلی شاه و فرزند عباس میرزا ولیعهد بودکه بعد از مرگ فتحعلی شاه به سلطنت رسید، در خلال ۴۲ سال زندگی و ۱۴ سال سلطنت خود دارای هشت فرزند گردید که ناصرالدین‌شاه و عزت‌الدوله) ملکزاده) ،از یک مادر به نام ملک جهان خانم که بعدها ملقب به مهد علیا گردید،متولد شدند، و در واقع خواهر و برادر تنی بودند.
با مرگ محمد شاه میرزا تقی خان وسایل جلوس ناصرالدین میرزا را بر تخت سلطنت در آذربایجان فراهم ساخت، سپس به همراهی سفرای روس و انگلیس با شاه جوان عازم تهران شد. و ناصرالدين شاه روز ۲۱ ذی القعده سال ۱۲۶۴ هجری قمری به تهران رسید و روز بعد رسما تاجگذاری کرد. و شاه به سبب حسن کفایت میرزا تقی خان وزیر نظام را با لقب اتابک اعظم به صدارت برگزید و اندکی بعد به لقب امیر کبیر ملقب گردید. نیز ناصرالدین شاه
علیرغم میل مادرش( مهد علیا) ،تنها خواهر اعیانی خود را که حدود ۱۶ سال داشت به عقد و ازدواج امیر که کم و بیش حدود پنجاه سال داشت در آورد .
امیر قبلا با دختر عمویش «جان جان خانم ازدواج کرده بود و به ازدواج مجدد تمایلی نداشت ، اما با این وصلت درباری همسر قبلی به ناچار مطلقه شد.
اما چنین به نظر می رسد که سرای مهد علیا محفل مخالفان امیر و کانون فتنه انگیزی بر ضد امیر بود، معهذا امیر راه مدارا پیش گرفت. ولی با مدارا هم مخالفان آرام نگرفتند و در صددعزل او برآمدند، ناصرالدین شاه هم که سخت تحت فشار بود،به عزل امیر تن داد و امیر نظام ، بعد از سه سال ودوماه و چند روز صدارت ، دستخط عزل و امر به اقامت در کاشان را دریافت نمود.عزت الدوله خواهر شاه به عبث از شوهر خود دفاع و در نزد برادر تضرع و زاری می کرد. اما بی فایده بود و عزت الدوله با میرزا تقی خان به کاشان رفت . ولی گویا این کافی نبود . زیرا زمانیکه به میرزا آقا خان نوری صدارت پیشنهاد شد ، او شرط پذیرش جبه صدارت را، اعدام امیر قرار داد و بیشتر اُمرا و وزرا (زالوهای مملکت) قبول کردند. بنابراین حاجی علی خان مقدم ، اعتماد السلطنه بعدی که امیر نظام او را فراشباشی کرده بود مأمور اعدام او شد .حاجی علی خان مأموریت خود را در حمام باغ فین کاشان به امیر نظام ابلاغ کرد، و اورا ۲۳ روز بعد از عزل به قتل رساند. حاصل مزاوجت امیر و عزت الدله دو دختر بود به نامهای تاج الملوک وهمدم الملوک(همدم السلطنه بعدی ، این دو خواهر بعدها به امرناصرالدین شاه، نامزد دو پسرش مظفر الدین میرزای ولیعهد و مسعود میرزای ظل السلطان گردیدند. زن ظل السلطان «همدم السلطنه» بود ،در جوانی در گذشت، و تاج الملوك(ام الخاقان بعدی) در تبریز به ازدواج مظفر الدین میرزا در آمد . ولیعهدمظفرالدین میرزا صاحب سه فرزند شد به نامهای محمدعلی میرزا ( محمدعلی شاه بعدی) احمد میرزا( در کودکی درگذشت) وعزت السلطنه( عزت الدوله بعدی) که عيال عبدالحسین میرزا فرمانفرما گردید و بعد از مرگ عزت الدوله مادر بزرگش ملقب به عزت الدوله گردید . . در مورد ام الخاقان نقل شده که وی بر آن بود تا با انجام امور غیر اخلاقی ،انتقام خون پدرش را از خاندان سلطنتی بگیرد، در نتیجه مظفرالدین میرزا مدتها قبل از رسیدن به سلطنت وی را طلاق گفت.
و اما سرگذشت عزت الدوله بعد از قتل امیر به این نحو ورق خورد که، میرزا آقاخان نوری صدر اعظم بلا فاصله بعد از قتل امیر وی را برای پسر بزرگش میرزا کاظم خان نظام الملك خواستگاری نمود ، در این رابطه ناصر الدین شاه و مهد عليا ، پس از گرفتن پیشکش های زیاد از صدر اعظم ، به این کار رضایت دادند و بدین ترتیب شاه خواهر خود را مجبور به ازدواج با میرزا کاظم خان نظام الملك کرد . عزت الدوله که سخت عزا دار امیر بود، با این وصلت عمیقا مخالفت کرد و به برادرش پیغام داد که معلوم میشود کمینه جزئی از اثاث سلطنت و صدارتم که هر کس صدر اعظم می شود باید در خانه او زندگی کنم ولی بالاخره مجبور شد بپذیرد ، مشروط به اینکه به ظاهر زن نظام الملك باشد و لی هرگز با وی همبستر نشود. در مدت هفت سال که میرزا آقاخان صدر اعظم بود بین عزت الدوله و شوهرش سازشی نبود و ایام به کدورت و نقار می گذشت ،تا اینکه میرزا آقاخان معزول و تبعید گردید . عزت الدوله هم موقع را برای خویش مغتنم شمرده، فورا از میرزا کاظم خان طلاق گرفت. و به عقد ِ پسردائی خود شیر خان که به او علاقمند و سر وسِری با او داشت در آمد، انوشیروان یا شیرخان قاجار دائی زاده و شوهر سوم ملک زاده عزت الدوله و پسر سلیمان خان، خان خانان برادر اعیانی مهد علیا بوده است . شیر خان خوانسالار یعنی ناظر آشپزخانه ناصرالدین شاه بود که بعدا به حکومت مازندران و استر آباد نیز منصوب و علاوه بر اینها به منصب ایلخانیگری ایل قاجار منصوب شد و به همین نحو بر مشاغل و عناوین وی اضافه می شد تا اینکه ملقب به اعتضاد الدوله و صاحب مناصبی دیگر شد. ، این ازدواج ده سال به درازا کشیدتا اینکه شیرخان به بیماری طاعون در گذشت. در زمان در گذشت وی ، عزت الدوله که اکنون چهل سال و از شیر خان سه اولاد صغیر داشت . بعدا با وساطت میرزا یوسف مستوفی الممالک عزت الدوله با یحیی خان مشیرالدوله برادر میرزا حسین خان سپهسالار ازدواج کرد. عزت الدوله از یحیی خان دو فرزند آورد یکی حسین خان معتمدالملك و دیگری افسرالسلطنه .
یحیی خان بعد از ازدواج با عزت الدوله به منصبهای مهمتری دست یافت ، و روز به روز در ترقی بود. تا اینکه کفالت وزارت خارجه به او سپرده و ملقب به مشیرالدوله شد.
عزت الدوله مدتی بعد از درگذشت یحیی خان مشیرالدوله، برای پنجمین بار ازدواج و زن میرزا نصرالله خان نوکر شوهرش یحیی خان شد و در بیست و سوم ربیع الاول ۱۳۲۳ در هفتاد و چند سالگی درگذشت.
برای مطالعه مقاله کامل به لینک ذیل مراجعه فرمایید.

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://naq.nlai.ir/article_۲۷۸۳_a۶۵۴e۴b۱۹۴bc۹۲ea۳۱a۲cf۴۸a۰۸۸۰۴۸d.pdf?fbclid=IwAR۳۲Bg۶zTldkDc۲OuiV۸QzjEKpCuR_I_tPpESSV۸iup۵WGUfgkAwSlOYm۱I