گزارشی از دارالفنون عصر ناصری:
روزنامه وقایع اتفاقیه مدرسه مُبارکه دارالفنون به تاریخ یو م چهار شنبه هفدهم شهر محرم الحرام 1284 لغایت یوم پنجشنبه بیست و پنجم شهر مزبور آنچه صورت وقوع یافته معروض می شود:
سرکار نواب مستطاب اشرف والا اعتضاد السلطنه وزیر علوم محض رسیدگی امورات کلیّه مدرسه مبارکه و سرکشی درسهای جمیع معلمین و متعلمین به مدرسه آمدند ، به هریک از اوطاقهای معلمین رفتند حضوراً از هر صنفی از شاگردان مسائل چندی سؤال کردند و جواب مطابق سؤال عرض نمودند.
سرکار نواب والا،از سعی و اهتمام معلمین در تعلیم درس شاگردان را تحسین فرمودند و خوشوقت گشتند .دو نفر از شاگردان در تحصیل درس کوتاهی و غفلت داشتند، تنبیه بلیغ از آنها شد که مِن بعد در تحصیل درس ساعی و جاهد باشند.
میرزا عبدالغفار معلم علوم ریاضی همه روزه بر سبیل استمرار به مدرسه حاضر شده به متعلمین جدید هندسه که سپرده او هستند، در هر هفته دو روز از علم مثلثات مستقیمه الخطوط درس داده و بعد از کلیات العلم گفتگو نموده و می نماید، و متعلمین قدیم نیز در این ضمن مشغول مذاکره و مباحثه بودند و روز شنبه و یکشنبه و سه شنبه را متعلمین قدیم و جدید به اتفاق مشغول تحصیل علم نقشه کشی بوده و می باشند و این علم مرکب از چند نوع هندسه است و تا کنون سه نوع از آن را به شاگردان درس داده و حال مشغول به آموختن نوع چهارم است و آن معروف به هندسه اسکریپت script یعنی علم به سطح اجسام، چنانکه هر صنعتگر و معماری بتواند از روی نقشجات آن علم، هر آلتی را با کمال دقت ترتیب دهد و هر عمارتی را بنا کند. و میرزا احمد حکیم باشی روز یکشنبه و چهار شنبه را به مدرسه آمده از کتاب شرح نفیسی و امراض[ شاید منظور کتاب شرح الاسباب و العلامات اثر حکیم نفیس بن عوض کرمانی (برهان الدین) باشد] درس به شاگردان طب داده و مدت دو ساعت مشغول درس شده ،بعد مراجعت کرد.
میرزا رضای معلم طب هم به شاگردان مزبور از علم تشریح و امراض در مبحث اورام و آلات تنفس گفتگو کرد و بعد مشغول ترجمه روزنامه شد.
محمود آقا معلم پیاده نظام در این هفته،همه روزه به مدرسه مُبارکه حاضر شده،از درسهای گذشته که به شاگردان خود تعلیم داده بود ، امتحان نمود و اغلب از آنها در تحصیل درس خود ترقی کرده بودند نمره 19 و16 و 18 که علامت ترقی است داده و بعد از اتمام امتحان شروع به درس اردو..قراول خدمات داخله و خدمات سفر و اطلاعات جنگی و حمل ونقل قورخانه و آذوقه و نقشه کشی نموده و نهایت مراقبت در تعلیم مرعی داشته از اینکه شاگردان مشارالیه کم بود و مراتب به عرض سرکار والا رسید،مقرر داشتند که چند نفر شاگرد با استعداد و با سواد به او بسپارند.
محمد تقی خان معلم مکانیک به شاگردان طب و طبیعی ، از حکایات فرانسه درس تعلیم نمود و بعد در کتاب تاریخ ترجمه نمود.
عالی جناب شیخ محمد صالح بعد از ادای فریضه ظهر از کُتُب فارسیه و عربیه درس به شاگردان خود داده، دونفر از شاگردان مشارالیه که در درس بی اهتمامی می نمودند در صحن مدرسه مدت دوساعت به قراول افتاده ،بعد مرخص شده ،مشغول تحصیل درس شدند.
یک ساعت از روز گذشته عموم شاگردان نزد میرزا کاظم معلم حکمت طبیعی از کتاب فیزیک در تعاریف و موضوع و فواید حکمت طبیعی و خواص کلیه اجسام درس خواندند و بعد از ظهر نیز معلم مزبوراز کتاب شیمی در باب اقسام املاح نوشادری به شاگردان مخصوص خود درس گفت و پس از درس مشغول ترجمه روزنامه شد.
موسیو کارلال معلم زبان فرانسه بعد از ظهر به مدرسه آمده از کتاب حکایت و گرامر درس به شاگردان خود داده،مدت دو ساعت مراقب درس شده، بعد مراجعت کرد.
موسیو کنستان معلم نقاشی به قرار ایام گذشته به مدرسه آمد ه و از قرار مشق نقاشی به شاگردان سپرده خود تعلیمی داده ، بعضی از شاگردانش که خوب ترقی کرده بودند،نمره 20 که علامت ترقی است داده شد، یک نفر از شاگردان مشارالیه که غفلت و مسامحه در مشق داشت، مدت دو ساعت به قراول افتاد.
شاگردان تلگراف مشغول مذاکره زبان انگلیسی و مشق تلگراف مُرس شدند.
عملجات چاپخانه با رئیس خود همه روزه به کارخانه جنب مدرسه حاضر شده، مشغول نوشتن روزنامجات دولتی و ملتی و غیره می باشند و استاد حیدر علی نجار باشی و آقا محمد تقی صحاف باشی،با عملجات متعلقه به خود ،هر روزه در کارخانه خودشان حاضر هستند و مشغو ل ساختن میز و صندلی و سایر آلات نجاری و جلد کردن کتاب و غیره می باشند و استاد جوافی علاقبند هم به صنعت خود مشغول است .
[حاشیه بالای سند ممهور به مهر]اعتضادالسلطنه: روزنامه مدرسه مبارکه از قراریست که عرض شد.
[حاشیه سمت چپ پائین سند ممهور به مهر]جعفر قلی[نیرالملک]: روزنامه مدرسه مبارکه دارالفنون از قراریست که عرض شده است.