چهارمین کابینه دوره مشروطه (۵۰ روز).

بعد از سقوط کابینه مشير السلطنه نمایندگان با دربار وارد مذاکره شده و لزوم همکاری شاه و مجلس را برای رفع کشمکش های داخلی و مشکلات خاطر نشان نمودند و بالاخره پس از یک هفته بحران میرزا ابوالقاسم ناصر الملک به سمت ریاست وزرا انتخاب و در روز شنبه ۱۸ رمضان ۱۳۲۵ اعضای کابینه خودرا به شرح زیر انتخاب و به مجلس معرفی نمود :
ناصر الملك رئيس الوزراء ووزير ماليه - آصف الدوله وزیر داخله - صنيع الدوله وزیر علوم و فواید عامه - مشیرالدوله وزیر امور خارجه - مخبرالسلطنه وزیر عدلیه - مستو في الممالك وزیر جنگ- موتمن الملک وزیر تجارت و گمرك .
وزرای این کابینه به استثنای آصف الدوله که از مستبدین و دشمنان آزادی شمرده می شد ، و قسمت عمده وقت مجلس در آغاز کار صرف گفتگو در باره اعمال بد او و خلع وی از حکومت خراسان بود، مورد توجه مجلس بودند، و چون برای شخص ناصر الملك که دارای تحصیلات عالی در اروپا بود ، مجلسیان ارزش و اهمیت خاصی قائل بودند، راجع به وزير داخله کابینه ا و سکوت کردند و رو ی هم ر فته دولت ناصر الملك را مجلس با خرسندی و مسرت کامل استقبال کرد.
ولی به طوری که از اوضاع و احوال استنباط می شد محمد علی شاه از ناصر الملك دل خوشی نداشت و شاید قلباً راضی به زمامداری او نبود.
از شش ماه قبل بودجه کشور در کمسیون مالی مجلس مورد بحث و گفتگو بود ، اما در این هنگام برای نخستین بار در تاریخ مشروطه ایران با موافقت رئيس الوزرا که ضمنا وزیر مالیه هم بود کمیسیون مالی به کارهای خود خاتمه داد و قانون بودجه ساليانه مملکت که از لحاظ درآمد وخرج مساوی بود، به مجلس آمد. در این بودجه مجلس از مقرری شاهزادگان از قبیل شعاع السلطنه و ظل السلطان مبلغی کاسته و رسم تیول را بر انداخته بود و از همه بالاتر بودجه دربار سلطنتی را که سالیانه متجاوز از هشتصد هزار تومان بود به یک کرور تومان (پانصد هزار تومان) محدود کرده بود و در روز یکشنبه سوم شوال ۱۳۲۵ این لایحه با ۸۳ رای به تصویب مجلس رسید . محمد علي شاه ظاهرا با این تصمیم مجلس مخالفتی نکرد ولی بعدا همین امر را یکی از بهانه های مخالفت خود با مجلس قرار داد .
محمد علی شاه چون پس از تاجگزاری هنوز بمجلس نیامده بود برای جلب توجه آزادیخواهان مصمم بود که یک روز به مجلس بیاید و سوگند وفاداری نسبت به مشروطیت را ابراز کند. در همین رابطه ،روز سه شنبه ۵ شوال ۱۳۲۵ ، وزرا واعيان وظل السلطان و شاهزادگان قبلا به مجلس آمدند و سپس شاه در حالیکه در کالسکه رو بازی نشسته بود سه ساعت به غروب مانده بطرف مجلس حرکت کرد . و در جلوی مجلس طاق نصرت با شکوهی بر پا کرده و برای محل جلوس شاه در تالار مجلس صندلی مرصعی نهاده بودند. در جلوی در مجلس وزیران و وکیلان موکب شاه را استقبال کردند . شاه در ضمن نطق خود اظهار کرد که امروز را میتوان اول روز سعادت این مملکت بدانیم و در حقیقت امروز مشروطیت را با ورود خودمان در مجلس شورا تکمیل کردیم ، سپس مرحوم آيت اله آقای سید عبدالله مجتهد شرحی در باره خدمات شبانه روزی وکلای ملت مخصوصا تنظیم بودجه کشور بیان کرد و محمد علی شاه پس از ابراز خوشوقتی خطابه خود را به ناصر الملك داد که قرائت نماید . سپس محمد علی شاه سوگند یاد کرد که « تمام هم خود را مصروف حفظ استقلال ایران نموده و قانون اساسی مشروطیت ایران را نگهبان بوده و بر طبق قوانین مقرره سلطنت کند و سپس این مراسم پایان یافت .
در حالیکه مردم و مجلس تا حدی امیدوار شده بودند ولی هنوز چند روز از این ماجرا نگذشته بود که عهدشکنی شاه و دشمنی او با مشروطیت آشکار شد.درین رابطه دسایس در باریان و اطرافیان شاه بروز کرد، بخصوص که مجلس از مقرری آنها هم کاسته بود، پس آنها بار دیگر اطراف محمد علي شاه را گرفته و او را که خود دشمن مشروطه و مشروطه خواهان بود، تحريك به مبارزه و مخالفت با مجلس می نمودند، بنا براین دسایس دامنه داری بر عليه مجلس و دولت (که در این هنگام تكيه به مجلس داشت ) آغاز کردند ، از قبیل اینکه دشمنان مشروطه را در نقاط مختلف مملکت تشویق نمودند که نظم و امنیت را مختل سازند، بمأمورین انتظامی دستور داده بودند که در انجام وظائف خود سهل انگاری نمایند تا نظم و امنیت مختل گردد و قِصَّ علی هذا. خلاصه مستبدین اجتماعاتی بر علیه مشروطه خواهان تشکیل داده بودند مجلس و دولت در این گیر و دار و تحریکات همچنان به کار خود مشغول بودند و در همین ایام بود که زنان ناصرالدين شاه هم به عنوان اعتراض قطع مستمریهای خود در مجلس تحصن اختيار کردند.
ناصر الملك که اوضاع و احوال را بدین منوال دید و متوجه شد در دنباله این تحریكات آشوبی بر پا خواهد شد روز ۸ ذیقعده ۱۳۲۵ از کار کناره گرفت و استعفای خودرا به محمد علي شاه داد .روز بعد در حالیکه جمعی از وکلاء در مجلس حاضر بود ند جمعی از او باش پس از آنکه هیاهویی بر علیه مجلس و مشروطه بر پا نمودند عربده کنان رو به مجلس نهاده و چند تیر به طرف مجلس شلیک کردند. و چون از طرف مجلس هم شليك شد، شورشیان به میدان توپخانه باز گشتند . رئیس مجلس دونفر را برای گله ازین وضعیت نزد محمد علی شاه فرستاد ولی او آنها را چوب زده و تبعید نمود و رئيس الوزراء را که استعفا کرده بود، احضار کرد ،ناصر الملك ناگزیر به در بار رفت . محمد علی شاه همین که ناصر الملك را دید او را هم به باد فحش و دشنام گرفت و دستور داد او را هم چوب بزنند و زندانی نمایند .آنگاه دستور داد قهوه ای زهر آلود را به خورد او بدهند. در همین اثنا سفیر انگلیس به در بار آمد و شاه را از کشتن ناصر الملك که نشان امپراطوری انگلستان را داشت منصرف و رضایت داد که اورا از تهران تبعید نمایند و فردای آن روز ناصر الملك به طرف اروپا عزیمت نمود.
منبع : ر. ک. اطلاعات ماهانه، خرداد ۱۳۲۷