ادوارد گرانویل براون،مستشرق و ایران‌شناس مشهور انگلیسی ،در سال ( 1887-88م) 1305 -6قمری) ) و در عهد ناصری، برای سیاحت، مطالعه، و پژوهش رهسپار ایران شد و در زندگی یک‌سالهٔ خود در ایران، با مردم ایران و آداب و اخلاق ایرانیان آشنا شد و زبان فارسی را به‌خوبی فراگرفت. کتاب یک سال در میان ایرانیان حاصل این سفر و بیان دیده‌ها و آموخته‌های او در این دوران است.وی بعد از اینکه وارد تبریز شد به شهرهای مختلف ایران و تهران وارد شد و بازدیدو مطالعه کرد. آخرین مقصد او کرمان بود که اقامت او در آنجا بطول انجامید ، پس آن راهی تهران شد و قصد داشت در مدت کوتاهی که در تهران است به کارهایش برسد و عازم کشورش شود. وی در خاطراتش چنین نقل می کند:

هفت ماه از زمانی که تهران را به طرف جنوب ترک کرده بودم، می گذشت و در طی این مدت از نظر تفکر و سخن گفتن، بیشتر و بیشتر ایرانی شده بودم. ورود ناگهانی به روش زندگی اروپایی[تهران] مرا شدید تکان داد و حتی لذت چیزهای جدید هم از شدت آن نمی کاست و چندین روز طول کشید تا به محیط جدید عادت کردم. همه آرزویم این بود که در اولین فرصت از این پایتخت فاسد شده و بی اصالت بیرون بزنم. بسیاری از دوستانم هم از تهران رفته بودند و یا به روستاهای اطراف از فرط گرمی هوا پناهنده شده بودند، بنابراین اوقات بسیار خسته کننده و کسالت آورتر از دوره قبلی اقامتم در تهران سپری می شد.
به رغم میل من به دور شدن از تهران، سیزده روز طول کشید تا کارهایم را سر و سامان دادم. چون نمی خواستم از جاده ی رشت و انزلی به شمال بروم، قصد داشتم به بندر مشهد سر [بابلسر]بروم و از آن جا برنامه ی حرکت کشتی های بخار را تهیه کنم تا از طریق دریای خزر به روسیه بروم. همچنین می بایست کتاب هایی را تهیه می کردم و پس از بسته بندی از طریق بوشهر به کمبریج میفرستادم.
..... از آن جا که قصد داشتم همه پول در دسترسم را کتاب بخرم و مسئله این بود که نمی دانستم دقیقا چه کتابی را بخرم و یا از کجا تهیه کنم؛ پس به چندین کتاب فروشی رفتم و از آنها خواستم فهرست كتاب ها و قیمت شان را به من بدهند و نیز اضافه کردم که چون از چانه زدن بیزارم، در مورد قیمتها بحث نخواهم کرد و خیلی ساده، فقط کتاب مورد نیازم را از کسی که ارزان ترین قیمت را بدهد خواهم خرید. این نقشه خوب کار کرد زیرا آنها نمی دانستند من به کدام کتاب فروشیها رفته ام و بنابراین نمی توانستند دست به دست دهند و بر عليه من توطئه کنند. به زودی یک صندوق بزرگ فلزی را با گزیده ای از کتابهای مرجع به درد بخور که اکثرا در اروپا نایاب اند پر کردم. در اروپا فقط چاپهای بد هندی در دسترس هستند... . . . . . . همچنین مقداری اشیاء خرده ریز خریدم و نیز یک دست لباس کامل ایرانی که تحت نظر حاجی صفر[خدمتکار مخصوص ادوارد براون در ایران] برایم دوخته شد. در میان کتاب فروشان با یک مرد سالخورده ای دوست داشتنی آشنا شدم که یک پژوهشگر واقعی بود. او هروقت که موفق به یافتن دو سه دست نوشته از کتاب نایابی که مورد نظرش بود، می شد (عمومأ كتب فلسفی و عرفانی)، خودش با سرمایه گذاری شخصی و بدون کمک کسی، به بهترین و صحیح ترین وجهی که در توانش بود، آن را چاپ سنگی و نشر می کرد. البته هیچ گونه کمک و یا دلگرمی و پشتیبانی از بزرگان دریافت نمی کرد که در روزگاران خوب تر گذشته ممکن بود ارزش کاری را تشخیص دهند و امکاناتی فراهم آورند که زحمات و کارهای ناشی از عشق و علاقه وی در سطح گسترده تری انجام بگیرد. نام او تا جایی که در خاطرم مانده، شیخ محمدحسین کاشانی بود. نمی دانم اکنون در قید حیات هست یا نه، اما به هرحال همیشه او را به یاد خواهم داشت. او نمونه ای بود از عاشقان کتاب و محققان راستین مهربان، بدون طمع مادی و مصمم و با اراده ای مشرق زمینی، و بخت با من یار بود که توانستم با وی آشنا شوم.. سه شنبه، ۱۸ سپتامبر. خرید کتاب هایم به پایان رسید که مجموعا بیش از ۱۰ پوند برای شان خرج شد. برای استفاده ی دانشجویان زبان فارسی، فهرست بیست و شش مجلدی که به این مبلغ تهیه کردم را همراه قیمت هر یک در اینجا می آورم. پانزده کتاب اولی را از دوست خوب سالخورده ام، شیخ محمد حسین کاشانی و یازده عدد بقیه را از کتاب فروش دیگری خریدم تا حسرت بخورند کتاب خوانان.
1 -برهان جامی، لغت نامه ی فشرده و عالی کلمات فارسی در زمان سلطنت فتحعلی شاه و محمد شاه. توسط محمدکریم ابن مهدی قلی میرزا تألیف شده و عمدتا بر اساس کتاب برهان قاطع و فرهنگ رشیدی است. چاپ سنگی تبریز، ۱۲۹۰ هجری، قیمت ۱۰ قران.
۲- ديوان انوری، طبع تبریز، ۱۲۶۶ هجری، قیمت ۱۲ قران .
3 - قصص العلماء تأليف محمد بن سليمان تنکابنی، همراه دو رساله ی دیگر، یکی به نام سبيل النجات و دیگری به نام ارشاد العوام 1

در حال حاضر در فهرست آثار سید مرتضی علم الهدی، رساله ارشاد العوام موجود نیست

تألیف سیدمرتضی علم الهدی، چاپ دوم، چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۴ هجری، قیمت ۱۰ قران
۴- شرح منظومه، متن و شرح اشعار عرفانی قدیم (فوت حدود ۱۱۵۰ م.) چاپ
سنگی، بدون تاریخ، قیمت ۸ قران.
5 -[گویا از چشم مترجم افتاده است]
۶ - حديقة الشيعه، تألیف گسترده ای درباره ی عقاید و تاریخ شیعه، جلد دوم فقط به امامان می پردازد. چاپ سنگی تهران، ۱۲۶۵ هجری، قیمت ۱۲ قران..
۷- تفسیر عرفانی قرآن از شیخ محی الدین ابن العربی، عارفی قابل توجه از اهالی مغرب که در دوره ی اخیر قرن دوازده و اوایل قرن سیزده میلادی دوران کمال خود را گذراند . چاپ سنگی هند، ۱۲۹۱ هجری، قیمت ۳۰ قران.
۸- رسالات فلسفی ملاصدرا همراه با حاشیه حاجی ملاهادی[سبزواری]، چاپ سنگی، بدون تاریخ، قیمت ۱۰ قران
9 - تذكرة الخطاطين و شرح سفرهای ایران، ترکیه، عربستان و مصر، تألیف میرزا سنگلاخ، کتابی عظیم و بسیار جذاب با چاپ سنگی زیبا به خط خوش نسخ که در تبریز به سال ۱۲۹۱ هجری منتشر شده است، قیمت ۲۵ قران.
۱۰ - اشعار عنصری، از معاصران فردوسی
۱۱ - اشعار فرخی، شاعر دیگری از همان دوران. این هر دو کتاب در تهران چاپ سنگی شده اند. دومی در سال ۱۳۰۱ هجری، قیمت هر دو جلد ۳ قران.
۱۲ - مجموعه ی کامل قاآنی و فروغی، دو تن از شعرای قرن نوزدهم میلادی. همراه حدائق السحر، رساله ای در عروض و قافیه از رشیدالدین وطواط. چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۲ هجری، قیمت ۱۴ قران.
۱۳. فصوص الحکم، تألیف عارف مشهور شیخ محی الدین ابن العربی که بالاتر ذکر نامش شد. چاپ سنگی بمبئی، ۱۳۰۰ هجری، قیمت ۵ قران (طبع دیگری از این کتاب که سال ۱۲۹۹ هجری در تهران چاپ سنگی شده نیز وجود دارد که آن را در زمان دیگری خریدم.
۱۴ - سؤال و جواب، یک نوع آموزش از طریق پرسش و پاسخ درباره ی رسوم مذهب شیعه تألیف روحانی بزرگ حاجی سیدمحمدباقر. در اصفهان چاپ شده، در زمان سلطنت فتحعلی شاه (۱۲۴۷ هجری) تحت توجهات و حمایت منوچهرخان معتمدالدوله حکمران آن جا، توسط عبدالرازک اصفهانی به معاونت و راهنمایی میرزازین العابدین تبریزی که با عنوان معرفی کننده این هنر(یعنی چاپ) در ایران وصف شده است. چاپ خوبی دارد، قیمت ۸ قران.
15 - حديقة الحقيقه، کتاب شعر مشهور و بسیار قدیمی از حکیم سنایی (دوران شکوفایی اش در بخش اول قرن ۱۲ میلادی بوده) همراه شرح دو فصل اول کتاب توسط نواب محمد علاءالدین خان متخلص به علایی. تصحیح شده توسط محمدرکن الدین قادری حصاری. چاپ سنگی لاهور، بدون تاریخ، قیمت ۲/ ۵ قران. .
۱۶. آخرین مجلد از تاریخ عظیم سپهر با عنوان ناسخ التواریخ شامل بخشی از سلطنت ناصرالدین شاه، قیمت ۵ قران.
.۱۷ - مجلد کوچکی حاوی رباعیات عمر خیام، بابا طاهر همدانی (معروف ترین شاعر لهجه محلی ایران) ابوسعیدابن ابوالخیر (عارف بزرگ درگذشته در حدود اواسط قرن یازدهم میلادی) و خواجه عبدالله انصاری، همراه بعضی قصاید سلمان ساوجی، چاپ سنگی بمبئی، در دوران نیابت سلطنت لرد لیتون، ۱۲۹۷ هجری، قیمت ۲ قران.
۱۸ - کتابی درباره براهین و شواهد اسلام که به درخواست ناصر الدین شاه (به همین دلیل به نام سلطانیه خوانده می شود) توسط رقیب همشاگردی باب، حاجی محمد کریم خان کرمانی، رهبر فرقه شیخیه تألیف شده است، قیمت 3 قران.
19 -[افتادگی دارد]
۲۰ - اسرارنامه اثر شاعر مشهور عرفانی، شیخ فریدالدین عطار، چاپ سنگی تهران، ۱۲۹۸ هجری.
۲۱ - قران السعدین اثر امیرخسرو دهلوی، چاپ سنگی تهران، زمان سلطنت ناصرالدین شاه.
۲۲ - دیوان حکیم حاجی ملاهادی سبزواری متخلص به اسرار ( دو طبع مختلف از این کتاب موجود است هر دو چاپ سنگی، یکی در ۱۲۹۹ و دیگری در ۱۳۰۰ هجری)، قیمت ۲ قران.
۲۳ - نسخه ی خطی (ناقص) تذکرة الاولياء شیخ فریدالدین عطار نوشته شده به سال ۱۲۰۹ هجری، قیمت ۴۰ قران
۲۴ - اشعار ناصرخسرو، چاپ سنگی تبریز، ۱۲۸۰ هجری، قیمت ۱۴ قران.
۲۵ - نسخه ی خطی قدیمی مجموعه ی بسیار ارجمند احادیث شیعه به نام روضة الکافی، قیمت ۳۰ قران .
۲۶ - تاریخ عمومی میرخواند به نام روضة الصفا همراه ذیل و تکمله 5۵۹
رضاقلی خان لله باشی متخلص به هدایت که جریان وقایع را تا سلطنت ناصرالدین شاه رسانده است. ده جلد در دو مجلد چاپ سنگی تهران، ۱۲۷۱ تا ۱۲۷۴ هجری، قیمت ۷۰ قران.
وقتی همراه یک نفر باربر تنومند که خریدهایم را حمل می کرد به هتل بازگشتم، آموزگار قدیمم میرزا اسد الله سبزواری را یافتم که از سر لطف زندگی نامه ی استادش، حاج ملا هادی سبزواری را برایم آورده بود و نیز نمونه امضای آن متفکر بزرگ را.
روز بعد، چهارشنبه ۱۹ سپتامبر، حاجی صفر ترتیب استفاده از خدمات یک حلبی ساز را داد که توانستیم کتابها و اشیاء خریداری شده را در یک صندوق بزرگ چوبی که با حلب نوارکشی شده بود بسته بندی و لحیم کاری و محکم کنیم که خوشبختانه همه چیز در آن جای گرفت. وقتی صندوق بسته و آماده شده توسط چند باربر آن را به دفتر مستر زیگلر واقع در کاروان سرای امیر بردیم و تحویل نماینده آنها دادیم که از طریق بوشهر به انگلستان فرستاده شود. ارزش کل محتويات صندوق که خودم برای گمرک برآورد کردم، تقریبأ ۷۹ تومان (۲۴ پوند) شد .
بعداز ظهر روز بعد پس از آن که همه ی کارهایم انجام شد، از دوستانی که هنوز در تهران مانده بودند، خداحافظی کردم و آخرین راه پیمایی خود را در ایران آغاز نمودم که قرار بود با عبور از خطه ی قابل تأمل مازندران به دریای خزر برسم.