شیوع طاعون در عصر فتحعلی شاه
در ۱۲۴۷ه.ق در عصر فتح علی شاه، طاعون آمد که اول بهار آغاز شد و در کردستان و مازندران و گیلان کشتار عظیمی داشت. در اردلان «زیاده از ۸۰۰۰ نفر را کشت. در رشت که به اعتقاد حاج زین العابدین، چون «مردمش عمومأ شورانگیز و فتنه طلب» بودند، طاعون افتاد مردمان، درست.۶۰۰۰ نفر به دیارعدم رفتند، فریزر که در آن سالها از صفحات شمال می گذشت، در سفرنامه دیگری می نویسد: در آمل که شهری پر جمعیت بود، دیگر کسی نمانده بوده بود و در بار فروش[بابل] «از هر کس سراغ می گرفتم می گفتند از ناخوشی مرد».
راجع به بروز طاعون یادداشت تاریخی مهمی که در دست است نقل می شود: «درسنه ۱۲۴۷ در اکثر بلاد ایران و روم ناخوشی طاعون بهم رسید. در استرآبادده دوازده هزار نفر خلق تلف شدند، در مازندران قریب دویست هزار خلق تلف شدند، رشت و گیلان بالمره خراب شد، در تهران ده دوازده هزار خلق تلف شدند، درهزارجریب بسیار تلف شدند، در چهارده 1

- چهارده، شاید نام ولایتی باشد شامل چهار دِه

صدو پنجاه نفر تلف شده اند، در تو به هم صد و پنجاه نفر تلف شده اند. تمامی مردم فرار کرده اند، در صحراها منزل کرده اند. در کرمانشاهان حساب ندارد که چقدر تلف شده اند، دویست سیصد هزار نفر تلف شده اند. در بغداد، کربلا، نجف، کاظمین دویست هزار متجاوز تلف شده اند، بغداد بالمره خراب شد. در تبریز محال آذربایجان يك سال طول کشید، بسیار تلف شده اند. در دامغان فراری استرآبادی آمده اند، بعضی محلات که مانده اند همان محلات را گرفته است قریب به صد و پنجاه نفر تلف شده اند. در بسطام هم صد و پنجاه نفر تلف شده اند بسبب قرابت استرآبادی. سمنان را نگرفته است. کلاته را هم نگرفته است. محال فارس را خراب کرد. علاجی به غیر از فرار تفرقه شدن ندارد. تفرقه شدن و فرار کردن تفاوت کلی دارد. در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار بوده است،