لوئی امیل دو هوسه در روز ۱۸ آوریل ۱۸۲۳ در زمان سلطنت لوئی هیجدهم در پاریس متولد و بیست و يك سالگی با درجه افسری وارد خدمت ارتش فرانسه شد.وی سربازی استثنائی بوده و مانند یك سرباز زندگی صحرائی را دوست می داشت ، در علم اسب شناسی به تخصص رسیده و تا آخر عمر نسبت به این حیوان دوستی عمیقی داشت .دوهوسه چون زندگی ارتشی برایش یکنواخت بود همّ ِخود را به هنر و علم معطوف ساخت و تا جائی که خدمات افسری به او اجازه می داد.به این امور پرداخت .
در ایام جوانی که دوهوسه به سمت ستوانی در لشکر کشی ناپلئون سوم به ایتالیا شرکت داشت به او مأموریت داده شد که در ترسیم جزئیات تابلوی یاد بود « محاصرة رم» با «هراس ورنه» كمك نمايد و بدین سان استعداد هنری او آشکار گردید و هنگامی که بنا به درخواست ناصر الدین شاه يك هیئت نظامی از افسران فرانسه تشکیل یافت که توپخانه ارتش ایران را به سبك فرانسه نوسازی نماید دو هوسه هم که در آن زمان ۳۶ ساله و درجه سروانی داشت به عضویت این هیأت انتخاب گردید . و در ایران بود که استعدادهای مختلف دو هوسه شکوفا گشت چون و ایران عرصه نمایاندن جنبه هنری و علمی او شد . اضافه بر سمت مشاور نظامی دوهوسه مأموریت داشت که راجع به اسب و شتر ایران هم بررسیهائی نموده یادداشتهائی بردارد و همچنین طرح نوینی برای لباس متحدالشکل ارتش ایران تهیه نماید. بنا براین به دلیل مطالعات همه جانبه خود وقتیکه رسما به سمت يك افسر و معلم فنون نظامی عضو هیئت به ایران آمد در واقع عنوان نقاش مردم شناسی و نژادشناس و روزنامه نویس را هم داشت .
در روز ۲۹ سپتامبر ۱۸۵۸ که میسیون نظامی فرانسه به سر حد ایران رسید يك دسته صد نفری از سواران کرد پادگان سرحدی از آنها استقبال نمودند، در طی راه پر ملال تبریز به تهران، دو هوسه همواره دفترچه ای با خود داشت و برای آنکه یکنواختی سفر آسان بگذرد مداد او لحظه ای بیکار نمی ماند و گاه با شوق و گاه باجبار نقاشی می کرد و هنوز به تهران نرسیده بود که تعداد طرحهای ترسیم شدۀ او به ۶۰۰ رسید. بالاخره در روز ۱۵ نوامبر ۱۸۵۸ (۸ربیع الثانی ۱۲۷۵)هیئت فرانسوی به تهران رسید و دو هوسه با شگفتی مسرت آمیزی متوجه شد که عده زیادی از مردم شهر فرانسه حرف می زنند و در مجامع آنان از افسران فرانسوی به گرمی پذیرائی می شود .
وظیفه اصلی هیئت نظامی فرانسوی تعلیم و تربیت هنگی بود که برای ۲۰ هنگ دیگر از ارتش ایران سرمشق و نمونه باشد و در پایان سال اول این هنگ نمونه نظم و انضباط و تعلیمات کافی فراگرفته و توانسته بودکه در مانور همگانی ارتش در سلطانیه لیاقت خودرا آشکارسازد.دوهوسه در میان سربازان زندگی می کرد و به انجام وظایف خود مشغول بود و گاه گاه نیز در بعضی امور در مراسم دربار شرکت می کرد و اکنون می خواست که عمیقانه به بررسی و مطالعه کشور بپردازد و بیشتر وقت خود را صرف کارهای علمی خود نماید. در طی حضور در ایران از آذربایجان،مازندران ، اصفهان و شیراز، خوزستان کرمان، بلو چستان، خراسان دیدن نمود و با ترکمنها آشنائی پیداکردد . هرجا می رفت از مشخصات طبیعی یادداشت بر می داشت و جمجمه ها و نیمرخ ها را اندازه می گرفت و صدها صورت از افراد ترسیم می نمود که از میان آنها دویست شکل را به عنوان نمونه مشخص و کامل انتخاب نمود . در پایان مسافرت دفترچه های او مملو بودند از صورتهای اشخاص و نقاشی های امکنه و یادداشتهائی از عادات و آداب و اطوار زندگی مردم ایران.حال این یادداشتها کجاست؟ متأسفانه تاکنون اطلاعی به دست نیامده و از صدها نقاشی وطرح که دو هوسه از ایران کشیده فقط ۱۵۰ قطعه بدست آمده است و نوشتن کتاب کامل و جامعی راجع به ایران بر اساس نقاشیها و یادداشت های او موکول به زمانی است که تمام آن اسناد بدست آید..
در پایان دوره ماموریت خود دو هوسه با ناصرالدين شاه ملاقات وشرح این ملاقات را این طور بیان می نماید:
وقتی نتیجه مطالعات خود را که در حدود دویست صورت از چهره های مختلف رعایای پادشاه ایران بود به او نشان دادم و توجه و علاقه او را به این صورتها مشاهده نمودم ،از فرصت استفاده کرده از او اجازه خواستم که صورت او را تهیه و سر آغاز این مجموعه قرار دهم ، و وقتی اعلیحضرت ناصرالدین شاه بدین منظور مرا احضار کرد به هیچوجه مجلس صورت رسمی نداشت و شاه می خواست که من در این ملاقات از يك محيط خودمانی و بدون تشریفات برخوردار باشم . شاه با لطف و ظرافت خاصی خود را برای مواجهه با خواهش من آماده نمود و به من اجازه دادمانند او روی زمین بنشینم و این خود مرحمت استثنائی بود که ابراز داشت. سپس شاه يك قلم آهنی و صفحه کاغذ برداشت و گفت خیال دارد در عین حال که من مشغول نقاشی چهره او می باشم او هم از من طرحی ترسیم نماید ، خوانندگان می توانند برای خود مجسم سازند که سه نفر از عمال عالی رتبه دربار که به حال احترام و سکوت کامل شاهد این محفل بودند با چه چشم شگفت باری پادشاه خود را می نگریستند که به يك نفر فرنگی اجازه داده است صورت او را نقاشی نماید و در عین حال خود او مشغول کشیدن چهره این نقاش می باشد. این طرح به سرعت کشیده شد ولازم به گفتن نیست که تا چه حد موجب تشویق و تمجید حضار واقع گردید مخصوصا که شاه کلمه « دو هوسه » را به فرانسه نوشته بود. شخصیت های بزرگی که حضور داشتند طرح را مهر کردند و بدین وسیله لطف مخصوصی که شامل حال من شده بود تصدیق نمودند و من نیز از این مهربانی آنان محترمانه سپاسگزاری کردم ».
بعد از سه سال اقامت دوهوسه ایران را برای همیشه ترک کرد ولی خاطره ایران هیچگاه از یاد او بیرون نرفت .
درست در همان هنگام که علاقه دو هوسه به مسائل علمی به موفقیت نزدیك میشد از دنبال کردن و به نتیجه رسانیدن کارهای علمی خود باز ماند چون مأموریت یافت که برای فرماندهی قسمتی از ارتش به افريقا برود و سه سال در الجزایر بماند .
و تا حدی که بتوان قضاوت کرد انتقال دو هوسه به افريقا آغاز يك دوره بی ثمر وحزن آوری از زندگی اوست. بین مراجعت از ایران و رفتن به الجزایر دو هوسه موفق شد در سال ۱۸۶۲ رساله ای در باره تاریخ اسب در خاور زمین منتشر نماید و مقاله ای در خصوص اسب ایران در مجله دامپزشکی ارتش فرانسه بنویسد ولی انتشار سایر آثار او راجع به اسب تا زمانی که بازنشسته شد به تعویق افتاد و حال آنکه بایستی در حدود دوازده رساله و کتاب راجع به این موضوع نوشته باشد که به کتاب مهم و بزرگ او به نام « اسب » در سال ۱۹۰۲ منتهی گردد. این آثار بعد انتشار یافت و در همان وقت کمی که دو هوسه قبل از رفتن به الجزایر داشت موفق شد کتاب کوچکی به نام « مردم ایران » منتشر سازد ولی در این رشته نیز انتشار آثار او به زمان بازنشستگی مو کول گردید .
در همین دوره بین مراجعت از ایران و رفتن به الجزایر است که معلوم شد دو هوسه مجسمه ساز نیز بوده است ..بهترین زمان برای نشوونمای نبوغ هنر مندی دوهو سه همان هنگام بازگشت او از ایران بودکه متأسفانه از دست رفت . وظیفه بی چون و چرای نظامی که دو هوسه را وادار به امتثال امر و رفتن به الجزایر نمود نه تنها مانع از آن شد که بتواند جای خود را در میان هنرمندان و مجسمه سازان مشهور زمان به دست آورد بلکه او را در نیل به مقام شامخی در عرصه ادبیات و نویسندگی نیز بازداشت. طرح آثار دو هوسه مواجه بازمانی گردید که توجه دولت فرانسه معطوف مسائل دیگری بود مسئله مكزيك دقت همه را جلب نموده بود و ناپلئون سوم تمام هم خودرا صرف آن می نمود که به زورِ نیروی نظامی فرانسه آرشیدوک اتریش را به مقام امپراطوری کشور مكزيك برساند، و در نتیجه آثار دوهوسه در بوته فراموشی ماند و اگر چه چند رساله از او انتشار یافت ولی هیچگاه به پنج شش سال فرصت که برای تدوین و تنظیم کتاب بزرگ و مصوری راجع به مسافرت او به ایران لازم بود در اختیار وی قرار نگرفت و مجموعه تصویرهائی که به این منظور تهیه کرده بود جزء يك مشت اوراق و نمودارها بین کتابفروشی های مرطوب پاریس دست به دست می شد....
چه بسیار مردم دارای استعداد و نبوغ که در جهان گمنام زیسته و ناشناخته نيز زير خاك رفتند و راز زندگی و آثار آنان ناگفته مانده و از دست رفته ولی بخت با دو هو سه یار بود که هر چند علائم و اخلاف چندانی از خود باقی نگذاشت ،آثار او کشف گرديد و اسم ا و زندہ و جاودان شد. تصویری که دوهوسه از ناصرالدین شاه و همراهانش کشیده و همچنین طراحی ناصرالدین شاه از او را به نظر علاقمندان می رساند.
متن حاشیه تصویر دو هوسه:متن ترجمه شده خط فرانسه: این طرح به سرعت کشیده شد و لازم به گفتن نیست که تا چه حد موجب تشویق و تمجید حضار واقع گردید،مخصوصاً که شاه کلمه دوهوسه را به فرانسه نوشته بود.
متن حاشیه تصویر ناصرالدین شاه : سپس شاه یک قلم آهنی و صفحه کاغذ برداشت و گفت خیال دارد در عین حال که من مشغول نقاشی چهره او می باشم، او هم طرحی از من ترسیم نماید.
منبع : سفری به ایران،مجموعه ای از نقاشیهای لوئی امیل دوهوسه از مناظر و مردم ایران(۱۲۳۶ – ۱۲۳۸ ه.ش)با مقدمه و از کلکسیون منوچهر فرمانفرمائیان،تهران،بنیاد فرهنگ ایران ، تلخیص صفحات ۲ الی ۱۱